تحریف تاریخ، حریف تاوریژ نمی شود

تحریف تاریخ، حریف تاوریژ نمی شود

هر اثر هنری متشکل از فرم و محتواست. فرم، ساختار کلی اثر را تشکیل می دهد و تکنیک و ظرافت های خاص خود را دارد که یک اثر هنری را از دیگر آثار متمایز می کند. از سویی محتوا، پیامی است که حاوی مفاهیم بسیار است. فرم و محتوا در فرایندی دیالتیکی می توانند سازنده و و بن مایه اصلی هر اثر هنری ماندگاری باشند. از سویی باید به هنرمند در خلق اثری این اختیار را داد که با دست باز به ساخت اثر خود دست زند لیکن در مواردی خاص و هنگامی که این اثر هنری مرتبط با تاریخ است که هویت یک ملت را تشکیل می دهد باید دست به عصاتر و مستندتر حرکت کرد، بخصوص که مخاطب این اثر هنری در گستره عام و ملی باشد.

تحریف تاریخ، آن هم تاریخ معاصر و مسایلی که برای اکثر مورخان و محققان عیان است توهین به تاریخ یک ملت و به سخره گرفتن پیشینه آنها است.

در ساخت یک سریال تاریخی ـ و بخصوص برای پخش در شبکه سراسری ـ نیاز به نویسنده ای متخصص در امر تاریخ ـ و در این مورد خاص، تاریخ مشروطه و معاصر ـ دارد. متأسفانه در تیتراژ فیلم شاهد هستیم که محمدرضا ورزی هم در مقام کارگردان و هم در مقام نویسنده حضور یافته در حالیکه به عقیده کارشناسان تاریخ و منتقدان سینما در ساخت دو سریال پیشین «عمارت فرنگی» و «پدر خوانده» نیز دست به ساخت اثری ضعیف تاریخی زده بود ولی همچنان اصرار به ساختن سریال، آن هم با زمینه تاریخی دارد و از مشاوران برجسته تاریخی نیز سودی نمی گیرد و از همه عجیب تر از سوی سازمان صدا و سیما نیز بشدت پشتیبانی می شود.

این سریال هم ایرادات متعدد ساختاری دارد  و هم ایرادات بسیار محتوایی.

در این سریال که با جرئتی عجیب! از وقایع امیرکبیر و جنبش تنباکو تا مشروطه و اعدام شیخ فضل ا... نوری را پوشش داده، شاهد پرش های عجیب تاریخی هستیم که هیچیک به صورت کامل و درست نقل نمی شود. در حالیکه این سریال «سال های مشروطه» نام گرفته و به گواه تاریخ؛ تبریز و آذربایجان نقش بی بدیلی در این نهضت داشته اند تنها بخش کوچکی از سریال به این خطه اختصاص یافته. و متأسفانه همین مقدار ناچیز بسیار ضعیف و سئوال برانگیز ساخته شده است. آذربایجان به خاطر نزدیکی به روسیه و مرزهای اروپا، از مسایل روز آن زمان بسیارآگاه بوده و کسانی چون میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا عبدالرحیم طالبوف، میرزا زین العابدین مراغه ای در آگاهی مردم برای جنبش مشروطه نقش بی بدیلی بازی کرده اند. آذربایجان و تبریز به خاطر ولیعهدنشینی بزرگان بسیاری چون امیرکبیر و قائم مقام فراهانی و امیرنظام گروسی را پرورش داده و مهد بسیاری از نمادهای فرهنگی جدید بوده است. حرکت مردم آذربایجان در نهضت تنباکو بر کسی پوشیده نیست و مقاومت بی مثال تبریز در مشروطه و پیروزی آزادی آفرین آنها پس از یازده ماه محاصره ـ در حالیکه تمام قوای کشوری و روس ها بر علیه مشروطه خواهان تبریز بسیج شده بودند ـ و رشادت های ستارخان و باقرخان و ثقه الاسلام و علی مسیو، حاج علی دواچی و حسین خان باغبان، زینب پاشا و... حماسه ای آفرید که مسیر تاریخ استبدادی ایران را تغییر داد. و اگر گام هایی در راه آزادی و جمهوری و مبارزه با مستبدان شاهنشاهی برداشته ایم بدون تردید حاصل تلاش های این غیور مردان و شیرزنان است. پس از مشروطه نیز بزرگان متعددی همچون میرزا حسن رشدیه، محمدعلی تربیت، جبار باغچه بان، پروین اعتصامی، شیخ محمد خیابانی، سید احمد کسروی، سیدحسن تقی زاده، حسین کاظم زاده ایرانشهر و... سهم بسزایی در سیاست و فرهنگ ایفا کرده اند این خطه به تنهایی همپای کل تاریخ ایران نقش آفرینی کرده است.

لیکن باری دیگر شاهد این واقعیت تلخ هستیم که سهم تبریز و آذربایجان از «سال های مشروطه» تنها یک قسمت هست. این در حالی است که ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه با لهجه ترکی سخن می گویند و کلمات رکیکی با این زبان به زبان می آورند ولی ستارخان به فارسی سلیس سخن می گوید!!؟

متأسفانه در تاریخ هر زمان آذربایجانی ها افتخار آفریده اند، ایرانی و هموطن و هرگاه عمل ناپسندی از آنها سر زده ترک و بیگانه معرفی شده اند. همینطور در قسمت های آغازین سریال، نام رحیم شهریاری در تیتراژ آمده بود که در طول سریال، اثری از وی نشنیدیم و در قسمت های پایانی سریال از وی با عنوان تشکر از... یاد شده بود!

متأسفانه در سریال به نقش برجسته روحانیان چون آخوند خراسانی، طباطبایی و بهبهانی به طور شایان پرداخت نشده بود و تنها شیخ فضل ا... نوری بسیار پررنگ شده بود. در ادبیات به کار رفته نیز موارد متعددی از کوتاهی در فیلمنامه به چشم می خورد. همانطور که دکتر موسی نجفی استاد علوم سیاسی اشاره کرده: شیخ فضل ا... نوری از واژه «گفتمان» ـ که واژه ای بسیار جدید است ـ امیرکبیر از واژه «گاله» و میرزای آشتیانی از واژه «تهاجم فرهنگی» استفاده می کند و دیالوگ ها آنقدر ضعیف است که باعث خنده هر محققی می گردد.

حجت الاسلام رسول جعفریان محقق و کارشناس نیز معتقد است که قسمت های تاریخی سریال کاملاً اشتباه است، در تاریخ شخصیت ها سیاه و سفید نیستند ولی در سریال اینطور است، سریال بیشتر لاله زاری است تا جدی! یکی از ضعیف ترین سریال ها است، نه وفادار به  تاریخ است و نه سریال خوبی است و...

متأسفانه صدا و سیما خود را در پشت این مسئله که سریال مخاطبان بسیاری داشته قائم کرده و قائم مقام صدا و سیما این سریال را یکی از بهترین!! و مستندترین!! سریال های تاریخی معرفی کرده است.

متأسفانه آفت بزرگ چنین سریال های دور از واقعیتی همین است که مخاطب عام ـ بخصوص ایرانیان که چندان علاقه ای به مطالعه و حافظه مکتوب ندارند و اطلاعات خود را به طور سهل و به صورت تصویری یا شنیداری اخذ می کنند ـ آگاهی چندانی از ریزه کاری های تاریخی همچون مکان ها، وقایع، شخصیت ها، ادبیات، نوع پوشش و... ندارد و ساخت و پخش چنین سریال هایی باعث ایجاد حافظه تاریخی ای نادرست و تحریف شده در ذهن مخاطبان می گردد. لیکن وقایع تاریخ مشروطه و دلاوری های تبریزیان و آذربایجانیان به گونه ای نیست که چنین واقعیت های تحریف شده ای حریف آن گردند.

ساسان نیکرفتار