آرتمیا (به انگلیسی (Artemia

آرتمیا (به انگلیسی (Artemia

جانداری است سخت‌پوست که در آب‌های شور زندگی می‌کند. دریاچه ارومیه در ایران، یکی از غنی‌ترین منابع آرتمیا در جهان شمرده می‌شود. آرتمیا در صنایع پرورش میگو و ماهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاید به جرات بتوان گفت که آرتمیا مهم ترین غذای زنده مورداستفاده در آبزی پروری یا کشتاب ورزی جهانی است. وقتی در دنیا سالانه بیش از ۲۰۰۰ تن کیست آرتمیا معامله می‌شود و به خصوص از خود آرتمیا یا کیست آن در تغذیه مراحل نوزادی ماهیان، سخت پوستان و نرم تنان و... سود می‌برند می‌توان پی به اهمیت این سخت پوست کوچک برد.

پیشینه بررسی:

طبق آخرین لیست ارائه شده در سال ۲۰۰۲، حدود ۶۰۰ منطقه بعنوان زیستگاه آرتمیا در جهان معرفی شده از این رو بشر از زمان‌های بسیار قدیم در اقصی نقاط دنیا به وجود آرتمیا در دریاچه‌ها و برکه‌های شور پی برده است؛ بطوریکه سرخپوستان و لیبیایی‌ها آن را به عنوان خوراک مورد استفاده قرار می‌داده‌اند. ولی کلیه مقالات و کتب علمی حاضر، اولین گزارش مکتوب علمی از آرتمیا را به شلوسر (Schlosser) در سال ۱۷۵۵ میلادی یعنی ۲۵۰ سال پیش نسبت می‌دهند. شلوسر ضمن گزارش وجود آرتمیا در آبگیر‌های شور منطقه لیمینگتن انگلیس، تصاویر شماتیک از نمونه‌های نر و ماده آن را نیز ترسیم کرده‌است. ولی واقعیت از این قرار است که اولین گزارش مکتوب علمی درباره آرتمیا متعلق به آرتمیای دریاچه ارومیه در بیش از هزار سال پیش یعنی سال ۹۸۲ میلادی می‌باشد که در کتاب حدود العالم به ثبت رسیده‌است. در این کتاب اینگونه نوشته شده‌است: «و دوم دریای کبوذان [دریای کبودان = دریاچه ارومیه] بارمینیه [به ارمینیه = به ارومیه = در ارومیه] درازاء او پنجاه فرسنگ است اندر پهنای سی فرسنگ. اندر میان این دریا دهیست کبوذان [کبودان (کبودان نام یکی از جزایر دریاچه ارومیه‌است)] گویند و این دریا بدان ده باز خوانند و از گرد او آبادانیست و اندر او هیچ جانور نیست از شوری آبش مگر کرم.» مینورسکی در ترجمه انگلیسی کتاب حدود العالم واژه «ارمینیه» را ارمنستان ترجمه کرده‌است که لغت نامه دهخدا در توضیح واژه «کبودان» به صراحت به این اشتباه اشاره و واژه صحیح «ارومیه» معرفی کرده است؛ و آن را ناشی از اشتباه لفظی می‌داند. اما مسئله جالب اینکه، پرفسور سورجلوس رئیس مرکز رفرانس آرتمیای دانشگاه گنت بلژیک، یکی از اسامی قدیمی آرتمیا را «کرم آب شور» (brine worm) اعلام کرده‌است. شلوسر آرتمیا را تحت عنوان«یک حشره ناشناس» معرفی کرده؛ از این رو او نیز لفظ آرتمیا را در نوشته خود به کار نبرده زیرا در سال ۱۸۱۹ یعنی ۶۴ سال بعد از شلوسر، شخصی به نام لیچ برای اولین بار نام علمی آرتمیا را پیشنهاد و استفاده کرده‌است. حدودالعالم نخستین کتاب جغرافیا به زبان فارسی است. این کتاب به سال ۹۸۲ میلادی نوشته شده و به جغرافیای عمومی پرداخته‌است ولی نام مؤلف کتاب معلوم نیست. بدین ترتیب باید اذعان داشت که حدود ۸۰۰ سال قبل از شلوسر (هزار سال پیش از این)، در کتاب حدود العالم، اولین کتاب جغرافیای فارسی، آرتمیا برای نخستین بار از دریاچه ارومیه به صورت یک مستند علمی گزارش شده و شلوسر در واقع اولین تصویر شماتیک از آرتمیا را ترسیم کرده‌است.
برای سالها این موجود را فقط به عنوان یک جانور سخت پوست و در محدوده کتابهای جانور شناسی می‌شناختند و در سال ۱۹۳۰ یا ۱۹۳۳ دانشمندی به نام Alvin sealo کاربرد آن را برای پرورش ماهی پیشنهاد کرد. در ۱۹۳۹ ارزش آرتمیا به عنوان یک غذای اساسی در پرورش نوزاد آبزیان شناخته شده بود. در اواخر دهه ۱۹۴۰، با افزایش علاقه به ماهیان زینتی گرمسیری ؛ ارزش تجاری آرتمیا دو چندان شد. از دیگر سو، در سال ۱۸۹۹ دانشمندی به نام Gunther دریاچه رضاییه (ارومیه) را بررسی کرد و آرتمیای موجود در آن را همان آرتمیا اورمیانا نامید سپس در سال ۱۹۷۶ دانشمندانی با نام‌های Bowen و Clarck آرتمیای دریاچه رضاییه را دوباره از نظر سیستماتیک مورد بررسی قرار دادند و نامگذاری این گونه تحت عنوان ؛ Artemia urmiana را تایید نمودند؛ یعنی آرتمیای ارومیه‌ای. در دو دهه اخیر در بلژیک مرکزی تحت عنوان I.S.A یا International Study of Artemia درست شده که در سطح جهانی و به طور وسیع بر روی آرتمیا کار می‌کند.